De werkgroep adviseert om wonden, met name bij gele of zwarte wonden en/of geurproblematiek, eenmaal daags te reinigen door te spoelen met kraanwater, eventueel met fysiologisch zout of een spoelvloeistof.
De keuze van gebruik van wondbedekker wordt bepaald door:
- observeerbare kenmerken van de wond: kleur, grootte, diepte en vorm, wondranden, maceratie pijn, gerelateerd aan de ziekte of ten gevolge van onjuiste verzorgingstechniek of ongeschikte wondbedekker.
- ontstekingsverschijnselen: roodheid, zwelling, warmte en pijn.
- plaats van de wond, bijvoorbeeld op de stuit, waar druk en wrijving voorkomen moeten worden of rond een gewricht waar de wondbedekker en fixatie geen bewegingsbeperking mag opleveren
- diepte van de wond; de wondbedekker moet bij een diepe wond het volledige wondbed raken.
Bij een rode wond:
- met weinig exsudaat: wondcontactmateriaal op synthetische/siliconen basis, afgedekt met absorberend verband;
- met veel helder exsudaat: schuimverband of hydrofiber, afgedekt met absorberend verband.
Bij een gele wond:
- met weinig exsudaat: hydrogel en/of wondcontactmateriaal op synthetische basis, afgedekt met absorberend verband.;
- met veel exsudaat: alginaat of hydrofiber afgedekt met absorberend verband.
Bij een zwarte wond:
- met weinig exsudaat: hydrogel en/of wondcontactmateriaal op synthetische basis, afgedekt met absorberend verband;
- met veel exsudaat: alle absorberende wondbedekkers of alginaat, afgedekt met absorberend verband;
- geur-neutraliserend verband, indien geurproblematiek op de voorgrond staat (kan in combinatie met alle soorten verband gebruikt worden);
- bij matige bloedingsneiging een alginaat, bij een ernstige bloedingsneiging hemostatische materialen;
- bij (dreigende) maceratie van de wondranden een wondrandbeschermende zalf of film;
- ter bevordering van de wondgenezing en voorkomen/genezen van infecties kan een chirurgisch debridement van necrotisch weefsel noodzakelijk zijn.
Mogelijke wondbedekkers
Alginaten
Dit zijn in de natuur voorkomende polysachariden die met name worden gevonden in bepaalde soorten bruin zeewier. Het voornaamste bestanddeel is alginezuur.
Toepassing: met name bij gele en zwarte wonden met veel viskeus exsudaat en/of bloedingsneiging.
Eigenschappen:
- reinigt wond door opname van débris en bacteriën;
- heeft hoge absorptiecapaciteit;
- beperkt geur;
- heeft lichte bloedstelpende werking;
- mist toxische of allergische reacties;
- past zich aan het reliëf van de wond aan;
- laat zich makkelijk en pijnloos verwijderen;
- is biologisch afbreekbaar (vezels die in de wond achterblijven worden afgebroken).
Hydrofibers of hydroactieve verbanden
Deze zijn gemaakt van polyurethaangels en bevatten hydrocolloïd partikels of bestaan uit puur hydrocolloïd.
Toepassing: bij rode en gele wonden met veel exsudaat.
Eigenschappen:
- past zich aan het reliëf van de wond aan;
- reinigt de wond door opname van débris;
- heeft hoge absorptiecapaciteit;
- laat zich makkelijk en pijnloos verwijderen.
Hydrogels
Dit zijn complexe netwerken van polymere verbindingen van bijvoorbeeld polyethyleenoxide,
waarbinnen het uitzettende medium (water) vastgehouden wordt. De hydrogels bevatten 80- 9% water.
Toepassing: bij droge wonden.
Eigenschappen:
- leidt zelden tot overgevoeligheidsreacties;
- heeft polsterwerking: het veerkrachtig oppervlak beschermt de wond tegen mechanische druk van buitenaf;
- plakt niet aan de wond;
- reinigt de wond door oplossen van fibrinebeslag (gele wond) of hydratie van necrotisch weefsel (zwarte wond);
- creëert een vochtig milieu (wees bedacht op uitdroging van de gel, bijvoorbeeld door afdekken met een vet gaas);
- heeft verkoelend en pijnstillend effect;
- is niet toepasbaar bij anaerobe infecties.
Schuimverbanden
Deze bestaan uit een foam, meestal van polyurethaan. De schuimlaag is semi-permeabel en
laat vocht en gassen door. Er zijn schuimverbanden voorzien van een licht tot sterk klevende
pleister en zelfklevende uitvoeringen.
Toepassing: bij rode wond met veel exsudaat. Kan ook als polsterverband worden gebruikt.
Eigenschappen:
- heeft hoge absorptiecapaciteit;
- heeft polsterwerking: het veerkrachtig oppervlak beschermt de wond tegen mechanische druk van buitenaf;
- kan op maat geknipt worden;
- fixatie is meestal nodig;
- heeft warmte-isolerende werking.
Absorberende verbanden
Absorberende verbanden bestaan uit een absorberende kernlaag die wondvocht onbeperkt opneemt en een vochtafstotende toplaag die beschermt tegen doorlekken.
Toepassing: afdekking van andere wondbedekkers zoals alginaat of hydrofiber bij wonden met veel exsudaat.
Eigenschappen:
- heeft hoge absorptiecapaciteit;
- geeft kans op bacteriegroei en op het ontstaan van onaangename geuren, indien het verband niet tijdig gewisseld wordt.
NB Non-woven gazen moeten niet onder absorberend verband worden toegepast.
Wondcontactmateriaal
Wondcontactmateriaal bestaat uit een gaasachtig materiaal van kunststof dat niet vastplakt en afhankelijk van het product minimaal 24 uur kan blijven zitten.
Toepassing: bij rode, gele of zwarte wonden met weinig exsudaat.
Eigenschappen:
- plakt niet aan de wond;
- laat exsudaat door via de mazen.
NB Vette gazen bestaan uit een katoenen weefsel en moeten om de zes uur gewisseld worden, omdat deze anders vastplakken. Ze zijn daarom niet geschikt voor het oncologisch ulcus.
Barrièrecrème en barrièrefilm
Toepassing: bij (dreigende) maceratie van de wondranden bij wonden met veel exsudaat of fistels met agressief wondvocht.
Eigenschap:
- beschermt wondranden of omliggende huid.
Geurneutraliserende verbanden
Deze meer of minder absorberende verbanden bevatten geactiveerde koolstof (houtskool).
Toepassing: bij wonden met geurproblematiek
Eigenschap:
Hemostatische materialen
Deze producten bestaan uit cellulose, collageen of gelatine.
Toepassing: bij wonden met ernstige bloedingsneiging.
Eigenschap:
- activeert het stollingsmechanisme en versnelt de fibrinevorming.
Zie het WCSwondenboek (ook als app verkrijgbaar) voor meer informatie over wondverzorging.
