Palliatieve zorg voor mensen die dak- of thuisloos zijn

Samenwerking 

Resultaten uit Rotterdam, Utrecht en Amsterdam laten zien dat samenwerking tussen zorgverleners en opvangvoorzieningen erg belangrijk is bij het bieden van palliatieve zorg aan mensen die dak- of thuisloos zijn. Gezamenlijke consulten, multidisciplinair overleg en scholingen kunnen bijdragen aan de verbinding van palliatieve zorg met zorg in de opvangvoorzieningen. 

Het draaiboek Palliatieve zorg voor mensen die dak- of thuisloos zijn is bedoeld om zorgverleners in de maatschappelijke opvang voor dak- of thuislozen en zorgverleners in de gezondheidszorg en palliatieve zorg te helpen bij het opzetten van samenwerking bij palliatieve zorg voor mensen die dak- of thuisloos zijn. Het draaiboek bevat tips en voorbeelden over het inzetten van palliatieve zorg en het versterken van de samenwerking.

Nederlandse Straatdokters Groep

De Nederlandse Straatdokters Groep bestaat uit straatdokters en straatverpleegkundigen die lessen van de straat delen. Het gaat dan bijvoorbeeld over het bieden van sociaal medische zorg aan kwetbare burgers. Hun kennis halen ze uit wetenschappelijk onderzoek en uit opgedane ervaringen op de straat. Op hun website staat de Daklozen Zorgkaart met een overzicht van hulporganisaties voor daklozen. Via dit overzicht zijn straatdokters, huisartsen en sociale zorginstellingen te vinden.

Vertrouwensrelatie

Het kan moeilijk zijn om een vertrouwensband op te bouwen met mensen die dak- of thuisloos zijn. Geduld en doorzettingsvermogen vanuit de kant van de zorgverlener zijn hierbij belangrijk. Een vertrouwensband is onder andere nodig om zorgmijdend gedrag te doorbreken. Mensen die dak- of thuisloos zijn zoeken meestal geen hulp of accepteren geen hulp of de formele zorg sluit niet goed aan bij hun situatie.

De handreiking Zorgmijding onder dak- en thuislozen van het VUmc bevat adviezen en aanbevelingen op basis van de werkwijze en ervaringen van geestelijk verzorgers, straatpastors, outreachend professionals en voormalig daklozen. De handreiking gaat niet specifiek over palliatieve zorg maar biedt achtergrondinformatie aan professionals in de maatschappelijke en medische zorg die in aanraking komen met mensen die dak- of thuisloos zijn en professionele zorg mijden

Waar kan palliatieve zorg worden geboden?

Mensen die dak- of thuisloos zijn, willen meestal in een voor hen vertrouwde omgeving verblijven tijdens de palliatieve fase. Dit kan een maatschappelijke opvangplek zijn of een woonplek waar ze in de laatste levensfase met begeleiding wonen. Voor deze mensen is het soms niet mogelijk om naar een hospice of verpleegafdeling te gaan, vanwege drugs- en/of alcoholgebruik en/of psychiatrische problematiek die aanwezig kan zijn. 

Betrokken zorgverleners zullen in overleg met de cliënt moeten kijken wat voor hem of haar de beste plek is. Overwegingen hierbij zijn:

• vertrouwdheid en veiligheid
• expertise en beschikbaarheid van zorgverleners
• inrichting van de woonomgeving
• gedrag van de cliënt
• andere cliënten

Meer informatie over het bepalen van de beste plek voor palliatieve zorg is te vinden in de handreiking Palliatieve zorg voor mensen die dak- of thuisloos (blz. 9 t/m 11) van het Nivel.

Webinar terugkijken

Op 20 april 2023 vond het online symosium ‘Palliatieve zorg voor mensen die dak- of thuisloos zijn, verslaafd zijn en/of te kampen hebben met ernstige psychiatrische problematiek’ plaats. Hieronder kun je de plenaire sessies bekijken over dit onderwerp en je kunt vijf verschillende workshops bekijken.

• Plenair gedeelte
• Workshop 1: Ziektebeelden bij een ouder wordende populatie
• Workshop 2: Palliatieve zorg voor mensen die middelen gebruiken
• Workshop 3: : Herkennen van de palliatieve fase en vooruitkijken
• Workshop 4: Samenwerken in de keten in de zorg voor een ernstig zieke bewoner
• Workshop 5: Samenwerking met palliatieve zorgverleners en begeleiding van het team

Meer informatie

• Op Overpalliatievezorg is patiënteninformatie te vinden voor mensen die dak- of thuisloos zijn en/of hun naasten. 
• De handreiking Palliatieve zorg voor mensen die dak- of thuisloos biedt praktische adviezen en handvatten om de palliatieve zorg voor mensen die dak- of thuisloos zijn vorm te geven.
• Een interview met verpleegkundig specialist Margriet Wieles en hoogleraar levenseindeonderzoek Bregje Onwuteaka-Philipsen over een consultatiefunctie voor mensen die dak- en thuisloos zijn
• Op de pagina Gezondheidsproblemen bij daklozen van Huisarts en Wetenschap (H&W) is informatie te vinden voor huisartsen over de problematiek rondom het bieden van zorg aan daklozen. Bijvoorbeeld de inzet van palliatieve sedatie bij harddruggebruikers komt in het artikel aan bod. 
• In het artikel Onvoorspelbaarheid tot in de dood gaan Michael Echteld, lector van het lectoraat 'Zorg rondom het levenseinde' van Avans Hogeschool en Rutger van Eijken, onderzoeker naar het leven van dak- en thuislozen en docent Sociale Studies, dieper in op de omgang met ernstig zieke dakloze mensen. De twijfel tussen doodswens en avontuur, euthanasieverzoeken, het belang van alledaagse gesprekken en 'nabij zijn' komen aan de orde in het artikel. 
• Het artikel Evaluating the perceived added value of a threefold intervention to improve palliative care for persons experiencing homelessness: a mixed-method study among social service and palliative care professionals beschrijft de evaluatie van een drievoudige interventie bij de palliatieve zorg bij mensen die dak- en thuisloos zijn. Een samenvatting van het artikel is hier te vinden. Het complete proefschrift van Hanna Klop Serving the Underserved  is ook te downloaden.
• Onderzoek naar behoefte aan samenwerking tussen hospice en maatschappelijke opvang.