Toptien tips over integratieve palliatieve zorg  

Integratief betekent: volledig, geheel, dingen combineren zodat deze elkaar aanvullen of een geheel vormen. In deze context wordt bedoeld dat standaard medische behandelingen gecombineerd worden met paramedische en complementaire zorg voor mensen met een ernstige ziekte. Een holistische benadering van de mens in de palliatieve fase van ziekte om de kwaliteit van leven te optimaliseren.  

De mensen die het meeste zullen profiteren van deze benadering zijn:

• degenen in een vroegere fase van ernstige ziekte, zij die dicht bij de dood staan. 
• degenen met complexe symptomen die niet voldoende op standaard palliatieve behandelingen reageren.
• de mensen die altijd al een meer integratieve zorgbenadering prefereerden. 

De tien tips zijn gebaseerd op onderzoeksresultaten en dus zoveel mogelijk evidence based. 

Tip 1: acupunctuur kan helpend zijn bij vermoeidheid, dyspneu, misselijkheid en pijn

Acupunctuur kan naast analgetica ingezet worden bij niet-maligne pijn en neuropathische pijn. 

Tip 2: mindfulness kan verlichting geven van pijn, angst, depressie en slaapstoornissen  

Mindfulness is de bewustwording door aandacht geconcentreerd te richten in het hier en nu en het niet-oordelend ervaren van het moment. Het kan mensen helpen om weerbaarder te worden tegen stress en negatieve ervaringen, emoties beter te reguleren en om grotere waardering en betekenis te ervaren in moeilijke situaties. Secundair kan er verbetering van pijn, angst, somberheid en slapeloosheid optreden.  

Tip 3: voeding rijk aan nutriënten kan spierpijn verminderen, QoL verbeteren en ondervoeding en cachexie verminderen

Voeding rijk aan plantaardige ingrediënten, maar laag aan dierlijke producten en suikers geeft een lager risico op primaire en recidiverende maligniteiten en een hogere overlevingskans bij kanker. Inflammatie en oxidatieve stress zijn daarbij minder aanwezig. Voeding speelt ook een grote rol bij chronische pijn, maar meer onderzoek is nodig.  

Tip 4: (alle) beweegtherapieën verbeteren ziekte gerelateerde vermoeidheid, cachexie, angst, depressie en dyspneu

Tip 5: cannabis is een bewezen adjuvante therapie bij pijn, misselijkheid, angst en depressie 

THC is de psychoactieve component, CBD heeft therapeutische eigenschappen. Orale intake geeft een lage en variabele beschikbaarheid van CBD, inhalatie geeft snelle absorptie. De voorkeur van behandelaren gaat toch uit naar orale toediening. Mensen met een immuundeficiëntie zouden bloemen en knoppen van cannabis moeten vermijden in verband met risico op besmetting met de schimmel aspergillus. 

Tip 6: let op voedingssupplementen: niet alles is goed! 

Los van de vele pillen die mensen moeten slikken, moet men letten op interacties met noodzakelijke medicijnen. Wel kan er plaats zijn voor orale pro-biotica, vitamine D-suppletie bij deficiëntie, melatonine bij slaapstoornissen en applicatie met crèmes bij bestralingsschade of honing bij mucositis.  

Tip 7: psychotherapie kan helpen om angst en depressie te verminderen en om met een beter gevoel naar de dood toe te leven  

Therapie waarbij mensen naar de zin van hun leven kunnen kijken, conflicten onder ogen kunnen zien en wellicht oplossen en vrede in hun hoofd kunnen krijgen, zijn waardevolle instrumenten voor mensen in de laatste levensfase. Het biedt patiënten de mogelijkheid nog die dingen te zeggen, te doen en na te laten die eerder niet aan de orde zijn gekomen. 

Tip 8: massage vinden veel patiënten fijn en kan pijn, angst, somberheid en vermoeidheid verlichten

Massage kan gecombineerd worden met aromatherapie en alleen hand- en voetmassage kan al een weldaad voor mensen zijn.  

Tip 9: muziektherapie verbetert QoL en vermindert pijn  

Muziek ontspant, in een groep verbindt het mensen, zowel patiënten als de zorgverleners. Muziek gaat vaak verder dan woorden kunnen zeggen.  

Tip 10: therapieën die met energie werken, zoals Reiki en healing touch kunnen pijn en angst verminderen en de QoL verbeteren

De studies ernaar zijn heterogeen en het is niet goed te zeggen voor wie het een toevoeging in de behandeling zal zijn.  

Commentaar 

Al met al een opsomming van benaderingen van de patiënt (en diens naasten) om de tijd van leven die nog rest te verbeteren. Of het echt zo holistisch is, als wordt gesuggereerd? Of het echt zo evidence based is?  

Ook niet dat de genoemde voorbeelden nou zo nieuw zijn of volledig, maar een aandachtspunt voor ons en ook een aanmoediging om nog actief na te willen denken over mogelijkheden in het voordeel van mensen in de palliatieve en zelfs terminale fase van hun ziekte. Maar let op: we moeten klachten verlichten, maar we mogen niet schaden! 

Marijke Speelman-Verburgh, huisarts verbonden aan hospice. 

Over deze publicatie 

Bell B.K. et al. Top Ten Tips Palliative Care Clinicians Should Know About Integrative Palliative Care. Journal of Palliative Medicine.

Deze bijdrage is onderdeel van e-pal - editie maart 2024 Alle e-pal-artikelen staan hier.