Werner Berg: Abschied (1933)

De schilder 

Werner Berg is geboren in 1904 in Duitsland. Als kind schildert hij al, maar wegens de economische omstandigheden na de Eerste Wereldoorlog gaat hij politieke wetenschappen studeren in Wenen. Een medestudente wordt later zijn vrouw. Ze studeren beiden cum laude af. Maar Werner volgt zijn hart en schrijft zich in aan de kunstacademie, eerst in Wenen, later in München. Als hij 26 is besluit hij met zijn vrouw het stadsleven te verlaten voor een eenvoudig bestaan als boer. Ze kopen de ‘Rutarhof', een kleine boerderij in Karinthië. Op de bovenverdieping richt Werner een atelier in. Het vaak zware boerenleven op het platteland weerspiegelt zijn uitgesproken stijl in talloze houtsneden, tekeningen, aquarellen en olieverfschilderijen.  

Het naziregime beschouwt het werk van Werner als ‘degeneratieve kunst’ en wordt verboden. In de Tweede Wereldoorlog wordt hij als geneeskundige naar Noorwegen en Finland gestuurd. Daar krijgt hij een taak als oorlogsschilder. Zijn vrouw en hun vijf kinderen houden stand op de boerderij. 

Na de oorlog hervat Werner zijn leven als kunstenaar. Hij raakt gefascineerd door een bekende dichteres, Christine Lavant, die hij veelvuldig portretteert. Zij wordt zijn minnares, maar hij kiest uiteindelijk voor zijn vrouw. Na haar overlijden in 1970 wordt zijn stijl soberder, in 1981 sterft hij in zijn atelier op de Rutarhof.

Werner Berg wordt gezien als de belangrijkste vertegenwoordiger van het klassiek modernisme in Oostenrijk. Nog tijdens zijn leven wordt in Bleiberg, niet ver van zijn boerderij, een aan hem gewijd museum ingericht.  

Het schilderij 

Wat is er aangrijpender, dan een moeder met haar dode kind? Werner Berg heeft dit, in dit even eenvoudige als veelzeggende beeld krachtig weergegeven. Het contrast tussen blauw en rood is treffend. Blauw is de oneindigheid, het verlangen naar een gelukkig hiernamaals waarin leven en dood gecombineerd worden. De mond van de moeder is rood, er is leven, het kind heeft geen mond, het is dood. Haar ogen zijn gesloten. Het wit van de ogen van moeder is lichtblauw, het toont een glans van leven waarin het hiernamaals wordt gespiegeld. Het groen van de blaadjes van de bloem contrasteert met het geel van het haar van beide, samen is het blauw. De rode bloem maakt samen met het blauw het violet van de jurk van moeder. 

Het gezicht van het kind is wit omlijnd, in haar haar een witte krans, de lijkwade is ook wit, kleurloos als de dood. Wit, de kleur van zuiverheid, tekent de onschuld van het kind. 

Dit sprekende schilderij toont de continuïteit van het leven, waarvan de dood een onmiskenbaar deel uitmaakt. Hetis te zien in het Werner Berg Museum in Bleiburg, Oostenrijk.  

Coen Albers, huisarts

Deze bijdrage is onderdeel van e-pal - editie maart 2024 Alle e-pal-artikelen staan hier