Toptien tips bij slikproblemen in de palliatieve fase

Samenvatting

Problemen met slikken (dysfagie) zijn een grote zorg voor mensen in de palliatieve fase van hun ziekte. Dysfagie kan onder andere leiden tot ondervoeding, longontsteking, stikken en overlijden. Mensen met dysfagie ervaren een slechtere kwaliteit van leven en een hogere symptoomlast. Belangrijk hierin is dat eten en drinken diep verbonden zijn met cultuur, comfort en kwaliteit van leven. Het is aangetoond dat de inzet van gespecialiseerde logopedisten helpt om de kwaliteit van leven van de mensen die lijden aan dysfagie te vergroten. 

Helaas is het ook zo dat verzorgenden en verpleegkundigen vaak de slikproblemen onderschatten. Dit artikel beschrijft de tien belangrijkste tips, voordelen en het belang van interdisciplinaire samenwerking met de logopedisten.

Hieronder volgen de 10 tips, die in het artikel uitgebreid worden toegelicht:

1. Logopedisten zijn experts die bekwame persoonsgerichte dysfagie-onderzoek en -interventies bieden.
2. Zorg ervoor dat de logopedist betrokken blijft, vermijd het automatisch staken van betrokkenheid van de logopedist en voel je bevoegd om de logopedist in te schakelen, zelfs aan het einde van het leven.
3. Bevorder doorgaande consulten van de logopedist rondom het dieet van de patiënt. Dit zorgt voor een balans in eten en drinken, waar zo veel mogelijk voor- en nadelen worden afgewogen om kwaliteit van leven zoveel mogelijk te verbeteren. 
4. Pas de aanpak van slikproblemen aan al naar gelang ziektetype, traject en progressie van de ziekte. 
5. Biedt anticiperende begeleiding op het gebied van voeding/vocht inname bij progressieve ziekten. Geef daarbij aan patiënt en familie regelmatig informatie om misverstanden en zorgen rondom honger/dorst aan het einde van het leven, te voorkomen. 
6. Mondhygiëne en aanwezigheid van voldoende speeksel bevorderen significant kwaliteit van leven. Daarnaast vermindert het risico op verslikking, afhankelijk van de ziekte. 
7. Compenserende maatregelen zoals een juiste lichaamshouding zijn cruciaal voor het verbeteren van eet, drink en slik beleving. 
8. Verdikte dranken zouden alleen beschouwd moeten worden als hulpmiddel om aan het einde van het leven, discomfort bij het slikken te verminderen.
9. Gespecialiseerde slikonderzoeken door logopedisten zijn belangrijk als onderdeel van palliatieve dysfagie interventies. 
10. Nauwe samenwerking met logopedisten en het team rondom patiënt verbeteren kwaliteit van leven en zorgen voor uitgebreide interventies rondom slikproblemen. 

De onderzoekers concluderen dat het van zeer groot belang is voor de kwaliteit van leven om aandacht te hebben voor dysfagie en zeer laagdrempelig een gespecialiseerd logopedist in te schakelen en toe te voegen aan het palliatieve zorgteam. 

Commentaar

Eten en drinken is, zoals de onderzoekers beschrijven, een belangrijk onderdeel van de kwaliteit van leven. Als ik hier zelf over nadenk spelen die twee dingen ook een grote rol in mijn eigen leven; goed en lekker eten en drinken zorgt voor geniet momenten. Hiermee kan ik me ook indenken dat dit eenzelfde grote rol kan spelen als mensen aan het einde van hun leven zijn. Hoe ingewikkeld zou het dan zijn als er grote slikproblemen zijn. 

In mijn eigen praktijk zie ik wel dat de logopedisten laagdrempelig worden ingeschakeld, maar dit gebeurt pas als er grote problemen worden geobserveerd met betrekking tot het slikken, zoals ernstig verslikken. 

Dit artikel zorgt ervoor dat ik me meer bewust ben van de invloed van slikproblemen op de ervaren kwaliteit van leven. Ik denk dat nog laagdrempeliger inzetten van de logopedisten de kwaliteit van leven van de patiënten in de palliatieve fase een stuk kan verbeteren, zoals de onderzoekers in dit artikel concluderen. En het vergroten van de kwaliteit van leven is ten slotte waar het grotendeels om draait binnen de palliatieve zorg. 

Het is zeer de moeite waard om het originele artikel te lezen, aangezien de tips uitgebreid worden toegelicht. 

Wilbert Ackema, Verpleegkundig specialist ouderengeneeskunde 

Sanora Yonan et al. Top ten tips palliative care clinicians should know about dysphagia and adult swallowing interventions in serious illness. Journal of palliative medicine 2025 (online ahead of print) DOI: 10.1089/jpm.2025.0119

Deze bijdrage is onderdeel van e-pal - editie juni 2025. Bekijk alle e-pal-artikelen.