Bespreken van spiritualiteit tijdens arts-patiënt consultaties

Introductie

Ondanks de erkenning dat spiritualiteit een belangrijk gespreksonderwerp is voor patiënten in de palliatieve fase, wordt dit onderwerp nog beperkt besproken door zorgprofessionals. Beperkingen die patiënten zelf ervaren bij het bespreekbaar maken van spiritualiteit zijn:

1. Het gevoel dat het niet de taak van de arts is.
2. Het idee dat de arts geen tijd/interesse heeft in het bespreken van spiritualiteit.
3. Het feit dat de patiënt zelf daar nog niet aan toe is.
4. Daarnaast kan ook angst voor de dood het bespreken van spiritualiteit in de palliatieve fase verhinderen.  

Er is wereldwijd veel aandacht voor de ontwikkeling van educatieve richtlijnen over spiritualiteit en zingeving. Denk hierbij aan meer inzicht in de praktijk van het bespreken van spiritualiteit. Maar ook in welke factoren dragen bij aan het bespreekbaar maken.  

Dit onderzoek kijkt naar de effecten van het inzetten van een gesprekshulp (de Question Prompt List uit Australië) op het bespreken van spiritualiteit. De QPL is een gestructureerde lijst met vragen die de patiënt kan stellen aan de arts, zoals de Leidse Gesprekshulp.  

Methodiek 

Dit is een secundaire analyse van consultgesprekken uit een gerandomiseerde interventie studie, waarbij 174 patiënten met gevorderde kanker werden gerandomiseerd naar het ontvangen van een gesprekshulp 20 minuten voor de aanvang van het consult (interventie) of naar het niet ontvangen van deze gesprekshulp (controlegroep). De consultgesprekken uit deze studie zijn getranscribeerd en gescoord op de frequentie en de inhoud van de gesprekken over spiritualiteit. Hierna is een logistische regressieanalyse gedaan om de associatie tussen wel/geen gesprekshulp en het bespreken van spiritualiteit 

Resultaten 

In de hele groep werden spirituele onderwerpen in iets meer dan de helft van de consulten besproken (51%). Hiervan werd in 51% het onderwerp door de arts ingebracht, en in 38% door de patiënt zelf, en in 12% door een naaste van de patiënt. Het krijgen van een gesprekshulpmiddel (interventie) hing niet significant samen met het bespreken van spiritualiteit. Factoren die wel significant samenhingen met het bespreken van spiritualiteit waren het eerste consult, het vragen door de arts naar de patiënts  bezorgdheden en of de patiënt met iemand samenwoonde. 

Conclusie/aanbevelingen 

Spiritualiteit is nog vaak een onbesproken onderwerp tijdens arts-patiënt consultaties, in iets meer dan de helft worden spirituele onderwerpen besproken met mensen met gevorderde kanker. Het actief navragen van de zorgen van een patiënt lijkt de kans op het bespreken van spiritualiteit te bevorderen. Echter, het gebruik van een gesprekshulp (in dit geval de Question Prompt List) voor de patiënt lijkt niet samen te hangen met het vaker bespreken van spiritualiteit. Het routinematig uitvragen van zorgen en behoeften van patiënten die ongeneeslijk zijn is van groot belang, ook met betrekking tot spiritualiteit. 

Take home message: Het routinematig uitvragen van zorgen en behoeften van patiënten die ongeneeslijk zijn is van groot belang. Hierin is actieve aandacht voor spiritualiteit vanuit de zorgverleners nodig, aangezien het uitreiken van een gesprekshulp niet voldoende lijkt. 

Naar de publicatie

Best, M., McArdle, M. B., Huang, Y. J., Clayton, J., & Butow, P. (2019). How and how much is spirituality discussed in palliative care consultations for advanced cancer patients with and without a question prompt list? (niet openbaar). Patient education and counseling, 102(12), 2208–2213.  

Effectieve communicatie

Op basis van wensen en doelen van patiënten in de palliatieve fase zijn in het Kwaliteitskader Palliatieve Zorg Nederland acht essenties geformuleerd. Door invulling te geven aan deze essenties wordt optimaal aandacht geschonken aan de belangrijkste waarden, wensen en behoeften van patiënten.

Dit onderzoek ligt in lijn met de essentie Effectieve communicatie. Voor de juiste inzet van deskundigheid in de palliatieve zorg is het nodig dat zorgverleners regelmatig complexe gesprekken voeren en dienen ze te beschikken over zeer goede communicatievaardigheden (gezamenlijke besluitvorming, proactieve zorgplanning à effectieve communicatie).

Je vindt de acht essenties hier.