Beleid
Behandeling van de oorzaak
Indien mogelijk wordt de oorzaak van een droge mond behandeld. Mogelijke opties zijn:
- behandelen van de onderliggende ziekte
- wijziging of staken van medicatie
In veel gevallen is dit echter niet mogelijk en moeten de klachten symptomatisch bestreden worden.
Niet-medicamenteuze symptomatische behandeling
Mondverzorging
- Zie paragraaf Mondverzorging.
- Spoel bij langdurige verminderde speekselproductie met een fluoridemondspoeling (0,1% eenmaal per week of 0,025% dagelijks of volgens advies tandarts of mondhygiëniste) ter voorkoming van cariës. Gebruik bij voorkeur een milde tandpasta zonder natriumlaurylsulfaat, een schuimmiddel dat slijmvliesgevoeligheid kan veroorzaken (zoals bijvoorbeeld Biotene, Zendium, Elmex of Colgate base).
- Vermijd mondspoelingen met alcohol of glycerine; deze bevorderen uitdroging van de slijmvliezen.
Aanpassing van de voeding
- Vermijd sterk gekruide, droge en harde voeding.
- Neem samen met voedsel ook vocht.
- Maak eventueel de voeding vochtig met jus of vruchtenmoes.
- Overweeg consult van een diëtist.
Stimulatie van de speekselproductie
De speekselproductie kan worden gestimuleerd door:
- (suikervrije) snoepjes of kauwgum
- ananasblokjes (bevat slijmoplossende enzymen)
- mondspoelen bijv. met Biotene of Zendium
- koolzuurhoudende dranken
- acupunctuur en elektrostimulatie indien beschikbaar.
| Het gebruik van lemon swabs wordt afgeraden. Citroenzuur kan het tandglazuur ontkalken en glycerine kan leiden tot uitdroging van het mondslijmvlies. Bovendien kunnen de zure swabs pijnklachten van de mondslijmvliezen verergeren. |
Speekselsubstituten
- Water
- kleine slokjes water drinken
- mondspoeling of mondspray met een zoutoplossing (zie paragraaf Algemeen)
- zuigen op ijssnippers of ijsblokjes
- Mucinebevattende kunstspeeksels (hebben de voorkeur boven substituten zonder mucine of met carboxymethylcellulose):
- Saliva Orthana® is een kortwerkende kunstspeeksel (ca. 18 minuten).
- Mondbevochtingsproducten:
- Biotene Oral Balance® gel en spray: heeft ook een antimicrobiële werking. De gelvorm wordt aangebracht op de slijmvliezen. De werkingsduur bedraagt ca. 8 uur. Het mag echter vaker dan driemaal per dag gebruikt worden. Na toepassen niet direct drinken of de mond bevochtigen.
- BioXtra®
- Caphosol® (oververzadigde calciumfosfaat oplossing) heeft mogelijk een gunstige werking bij een droge mond en remineraliseert het tandglazuur.
Medicamenteuze symptomatische behandeling
De speekselproductie kan worden gestimuleerd door middel van pilocarpine 3 dd 5 mg p.o., in te nemen bij de maaltijd met een glas water. Bij onvoldoende effect kan het na 4 weken opgehoogd worden tot 3 dd 10 mg.
Pilocarpine is met name geschikt voor droge mond veroorzaakt door radiotherapie of ziekte van de speekselklieren; hierbij treedt effect op in ongeveer 50% van de gevallen. Het werkt alleen als er nog enige restfunctie van de speekselklieren is.
Bijwerkingen: misselijkheid en braken, zweten, verwijde bloedvaten, hoofdpijn, frequent plassen, vasodilatatie, duizeligheid.
Contra-indicaties: glaucoom, hart- en longproblemen, ernstige leverstoornissen.
Bewijsvoering
| Behandeling | Niveau van bewijsvoering | Referentie(s) |
|---|---|---|
| Voeding en mondverzorging | 4 | Nieuw Amerongen 2003 |
| Kauwgom, mondspoelingen met water of fysiologisch zout | 3-4 | Davies 1997 en 2000, Holmes 1998, Nieuw Amerongen 2003, Sweeney 1997 |
| Speekselsubstituten | 3-4 | Alves 2004, Davies 2000, Epstein 1999, Regelink 1998, Shiboski 2007, Sweeney 1997, Vissink 1983 |
| Pilocarpine bij xerostomie na radiotherapie | 1 | Davies 2007, Sbanotto 2002, Shiboski 2007 |
| Pilocarpine bij patiënten met kanker in de palliatieve fase | 3 | Davies 1998, Stone 1999 |
Niveau 1 = gebaseerd op systematische review of ten minste twee gerandomiseerde onderzoeken van goede kwaliteit
Niveau 2 = gebaseerd op ten minste twee vergelijkende klinisch onderzoeken van matige kwaliteit of onvoldoende omvang of andere vergelijkende onderzoeken
Niveau 3 = gebaseerd op één vergelijkend onderzoek of op niet-vergelijkend onderzoek
Niveau 4 = gebaseerd op mening van deskundigen