Column: Fataliteit

Vergeetachtig worden is al geen lolletje, maar voor mensen die van nature achterdochtig zijn, is een hoge leeftijd de hel. Ik kende al wel verhalen, maar mijn 90-jarige schoonmoeder Maria zorgt voor de praktijk.

„Ze hebben mijn geld gejat”, zei Maria onlangs voor de zoveelste keer. Eerder waren haar sieraden gestolen. Ze wist precies wie het had gedaan: haar inwonende jongste dochter. En als die een tijdje weg was, had haar oudste dochter het geflikt, toen die haar kwam verzorgen. Na enig speurwerk wisten de zusters de kostbaarheden die de oude dame zelf had weggeborgen wel weer tevoorschijn te toveren, wat voor Maria maar één ding betekende: haar dochters waren tegen de lamp gelopen, hadden er spijt van en probeerden het zo weer goed te maken.

En dat elke week opnieuw. Ad nauseam.

Geheugenverlies is een straf voor de getroffene, maar ook voor de omgeving.

'Mag ik u voorstellen?', zei de oud-slagwerker tegen medebewoners in zijn verzorgingstehuis. 'Mijn broer!' De ‘broer’ was een zoon en voelde zich redelijk opgelaten. 'Ach ja, jongen', verzuchtte de vader, 'ik weet het allemaal ook niet meer.'

'Mijn vader is dement gestorven', zei Karel van het Reve, emeritus hoogleraar Russisch, in een interview dat ik hem afnam ter gelegenheid van zijn 75e verjaardag. 'Dat was geen pretje voor mijn vader, hoewel hij een heleboel dingen niet meer wist en zijn eigen kinderen niet meer herkende. Toch besef je het zelf ook wel als je er lelijk voorstaat. Dat heb ik aan mijn vader gemerkt.'

De angst van Van het Reve was niet ongegrond, want hij leed aan Parkinson, dus dementie lag op de loer. Drie jaar later werd hij geveld door een griep, dus het lot van zijn vader bleef hem bespaard. Ook hoefde hij nu, lid van de Vereniging voor Vrijwillige Euthanasie, geen doosje met pillen meer te gaan kopen in Zwitserland. Dat durfde hij toch al niet, daar in die winkel aan zo’n Zwitser te vragen om die pillen, ‘terwijl we allebei weten dat ik daarmee de Nederlandse wet ontduik’. Dit gesprek vond 23 jaar geleden plaats.

Takelt er dan niemand vrolijk af? Een tijdje heb ik gedacht dat het Ramses Schaffy was gelukt. Toen hij van de dokter te horen kreeg dat hij spoedig dood zou gaan, zei hij: 'Wat interessant, dat heb ik nog nooit meegemaakt.' Maar de dalen waardoor deze flamboyante artiest in gezelschap van Korsakov was gegaan, zijn te diep geweest om van een gelukkig leven te kunnen spreken.

Leven is een fataliteit en we mogen uitstappen als we willen. En ook als we niet willen, nu de rechter een euthanaserende Haagse arts heeft vrijgesproken van moord op een demente patiënte. Tevreden reacties. Ontevreden reacties. Het is ook nooit goed.

Deze bijdrage is onderdeel van e-pal - editie september 2019. Alle e-pal-artikelen staan hier.