Succesvol project draagt bij aan persoonsgerichte ziekenhuiszorg: 'Méér oog hebben voor de patiënt'

'Het aantal mensen dat naar het ziekenhuis komt en behoefte heeft aan palliatieve zorg is groot', zegt Janneke Tukker, programmamanager oncologie en palliatieve zorg van het Beatrixziekenhuis in Gorinchem. 'Op veel verschillende afdelingen zorgen artsen en verpleegkundigen voor mensen die niet meer beter worden. Daarom is het belangrijk voor het ziekenhuis om volop in palliatieve zorg te investeren.' 

'We weten allemaal dat lichaam en geest effect op elkaar hebben', zegt Janneke Tukker. 'Ik merkte dat bijvoorbeeld toen ik hoorde dat mijn zus ernstig ziek bleek. Het riep angst op, waardoor ik het gevoel had dat mijn hoofd ontplofte; ik had lange tijd hoofdpijn. Die wisselwerking tussen lichaam en geest was er ook toen de vooruitzichten slechter en slechter werden; mijn lichaam verstijfde. We maken dat effect in feite voortdurend mee: als je hoofdpijn hebt, ben je eerder chagrijnig. Omgekeerd: als je je slap en labiel voelt, ben je eerder bevattelijk voor een verkoudheid. In de gezondheidszorg mag daar wel meer naar gekeken worden. Er wordt daar nog maar weinig naar gekeken. Dus toen ik de mogelijkheid zag om in te tekenen voor een project, waarbij je subsidie kon krijgen om daarin te investeren, heb ik dat direct gedaan.' 

Praten over behandelwensen en behandelgrenzen 

Tukker deed dat met succes. ‘Het project’ waarover Tukker spreekt is een project met een lange titel: ‘Signaleren en verkennen wat de patiënt bezighoudt als basis voor proactieve palliatieve zorgplanning’. Afgekort tot ‘Signaleren, Verkennen, Proactieve zorgplanning’. Of nog korter: SVP. Het komt erop neer dat zorgverleners eerder én vaker gesprekken voeren met mensen die ongeneeslijk ziek zijn, en met hen praten over hun behandelwensen en behandelgrenzen. In die gesprekken willen zorgverleners graag van patiënten horen hoe zij naar hun leven kijken, en wat daarin volgens hen het meest belangrijk is. 

Onderdeel van het project was een training voor zorgverleners over gespreksvaardigheden. Alle aandachtsvelders palliatieve zorg van het ziekenhuis hebben deze gevolgd. Aandachtsvelders zijn hoofdzakelijk verpleegkundigen die extra deskundigheid hebben opgebouwd op gebied van palliatieve zorg. De training gespreksvaardigheden is daar een verdieping op. De aandachtsvelders werken op allerlei afdelingen van het ziekenhuis. Van verpleegafdelingen en poliklinieken tot de afdelingen Intensive Care en Spoedeisende hulp. 

Praktische zaken 

'De aandachtsvelders leerden tijdens de training een groot aantal praktische zaken', zegt Tukker. 'Hoe begin je een gesprek met iemand die ongeneeslijk ziek is? Hoe stel je de juiste vragen? Hoe praat je over de angsten en zorgen van patiënten? Hoe signaleer je levensvragen bij hen? Maar ook: hoe zorg je goed voor jezelf? Want gesprekken voeren met mensen die een ernstige ziekte hebben, gaat je niet in de koude kleren zitten. Hoe zorg je ervoor dat je er zelf niet aan onderdoor gaat?.' 

In de praktijk gaat het vooral om een verbreding van de gespreksonderwerpen, geeft Tukker aan. 'Stonden we eerder vooral stil bij de lichamelijke klachten, tegenwoordig is er ook aandacht voor hun geest en hun ziel.'  

De bredere gesprekken leverden direct effect op, op verschillende afdelingen van het ziekenhuis. Tukker schudt een paar voorbeelden uit haar mouw: zo was er op de Dagbehandeling een man die daar moest komen voor zijn chemokuur. De tijd waarop hij die kuur kreeg, werd op basis van goede gesprekken over wat hij wilde in het leven afgestemd op zijn werk als zzp’er. Want: hij wilde niets liever dan zolang mogelijk blijven werken. 'Dus is er in overleg met hem voor gekozen om de chemo telkens op vrijdagmiddag te doen. Dan had hij z’n slechtste dagen – de dagen waarop hij de meeste bijwerkingen had van de chemo – in het weekend, en kon hij op maandag weer ‘zo gewoon mogelijk’ aan het werk.' 

Huisdier op bezoek 

Een ander voorbeeld komt van de Intensive Care (IC). Daar schakelden ze de Stichting AmbulanceWens in, zodat een patiënt vanuit de IC naar het huwelijk van zijn dochter kon gaan. In weer een ander voorbeeld kon een huisdier op bezoek komen in het ziekenhuis, zodat de patiënt voor zijn overlijden nog afscheid kon nemen van zijn hond. 'Het voelt alsof er nu meer mogelijk is', zegt Tukker. 'We kijken niet alleen naar de ziekte en de behandeling van die ziekte. We kijken verder, naar de hele mens.' 

Dat zorgverleners vaker mooie, persoonlijke dingen voor patiënten kunnen doen, is niet het enige voordeel aan de bredere gesprekken. Het kan ook voordelen hebben voor de allerlaatste levensfase, waarin patiënten komen te overlijden. 'Best veel mensen worden aan het eind van hun leven nog regelmatig opgenomen in het ziekenhuis', zegt Tukker. 'Dat gebeurt soms ongewenst. Met tijdige gesprekken kun je zo’n opname soms voorkomen. Als je van een patiënt weet dat hij tot het eind thuis wil blijven en níet meer naar het ziekenhuis wil, dan kun je dat vastleggen in het dossier van die patiënt. Ook kun je met elkaar in gesprek gaan over de gevolgen van die keuze. Het betekent in de praktijk misschien dat er niet onmiddellijk 112 wordt gebeld als er bij de patiënt thuis opeens sprake is van een plotselinge klacht. Of het betekent dat bepaalde behandelingen die meestal in het ziekenhuis worden uitgevoerd, alsnog thuis plaatsvinden. Zo kunnen we ook op die manier de kwaliteit van leven én de kwaliteit van sterven verhogen.' 

Elektronisch patiëntendossier 

De vooruitgang op het gebied van palliatieve zorgverlening die de aandachtsvelders in het ziekenhuis hebben geboekt, smaakt naar meer. De gesprekken die zorgverleners voeren, en de wensen van patiënten die daardoor aan de orde komen, worden idealiter vastgelegd in het elektronisch patiëntendossier. Daarvoor wordt in dit systeem nu een aparte module gebouwd, zodat de wensen van de patiënt beter zichtbaar zijn. Wanneer dit gerealiseerd is, kunnen alle zorgverleners van Rivas Zorggroep, waar het Beatrixziekenhuis onder valt, rekening houden met de wensen van de patiënten. 'Onze grote wens', zegt Tukker, 'is dat ook de huisartsen toegang krijgen tot dat systeem. Dat maakt het makkelijker om met hen informatie uit te wisselen. Helaas kan dat nu nog niet, omdat zij met andere systemen werken.'