Hoe helpt een immaterieel legaat in laatste levensfase?

Werkenden in de palliatieve zorg worden geconfronteerd met de naderende dood van patiënten, die zij graag willen ondersteunen bij het verkrijgen van rust en innerlijke vrede.

Dit kan door de patiënt en naasten te helpen om een levensgeschiedenis te beschrijven, waar men genoegen uit put, voor en na het overlijden. Het gaat bij dit legaat nadrukkelijk niet om goederen, maar waardevolle ervaringen, gevoelens, ontmoetingen, zingeving en levensloop. Deze activiteiten kunnen een gevoel van welbevinden geven, het rouwproces verzachten en in zichzelf therapeutisch werken (klachten kunnen minderen en men kan in het heden beter leven in plaats van alleen iets achterlaten).

Kern is dat de hulpverlener, die het proces met de patiënt doorloopt, empathie en compassie kan tonen in combinatie met geduld en het vermogen te luisteren, te selecteren, te benadrukken wat belangrijk is en conflicten te helpen oplossen. Men moet niet te laat in het ziekteproces starten, gezien de tijd en energie die het kan vergen.

Het maken van een dergelijk legaat heeft raakvlakken met life review en met dignity therapy (DT). DT behelst een eenmalige sessie, waarin de patiënt met meer betekenis terug leert kijken op het leven en daardoor minder somber en angstig het levenseinde tegemoet hoopt te gaan.

Het met aandacht en zorg praten over de levensgeschiedenis, helpt niet alleen de patiënt, maar ook de relatie met zorgverleners en de naasten. Ook in het behouden en verkrijgen van hoop kunnen legaatactiviteiten een bijdrage leveren. Er bestaan verschillende vormen van legaatactiviteiten zoals verhaal op schrift, stemopnames, films, objecten, gedichten en schilderijen. Creativiteit kent hierbij geen grenzen en men kan het samen doen. Ook het maken van een 'levensboom', met als takken de mensen die het meest betekenen voor de patiënt is een vorm, zoals ook het maken van een herinneringendoos van eigen herinneringen of die van geliefden.

Commentaar

Dit artikel laat zien dat we met weinig middelen, maar met aandacht, een luisterend oor, compassie en het vermogen de kernwaarden van de levensgeschiedenissen van mensen te benoemen, heel veel kunnen betekenen in moeilijke tijden van patiënten. Dat, ook als de tijd van leven nog kort is, het nog steeds zinvol is om energie te steken in een nalatenschap van de patiënt op existentieel en spiritueel vlak. Het bevordert het welzijn van de betrokkene en zijn/haar omgeving. In meer palliatieve settingen zou dit gemeengoed moeten worden.

Over de publicatie

Vidal, C., et al (2018) Creating a legacy- a tool to support end-of-life patients. Eur J Pall Care; 25(3): 116-119.
 

Deze bijdrage is onderdeel van e-pal - editie mei 2019. U vindt alle bijdragen e-pal hier.