Nieuw licht: Zelfgekozen dood revisited

In de serie Nieuw licht wordt telkens over een ander opnieuw actueel onderwerp een vraag beantwoord die eerder in een inmiddels klassieke tekst al aan de orde kwam.

In dit geval gaat het over twee vragen:

1. Verwordt het recht op een zelfgekozen dood niet tot een plicht om te doden?
2. Wat verandert het criterium van het voltooid leven aan het leven van ons nu, van de nabestaanden en van diegenen die hun leven pas als voltooid zien zodra het feitelijk voorbij is?

Hume is de filosoof die dit onderwerp eerder belichtte in zijn essay Over zelfdoding uit1755. Hij schreef dat als iemand zelfmoord pleegt dit bewijst dat zo iemand niets meer in het leven zag. Ook beschouwde hij zelfdoding als vergelijkbaar met ziekte of een ongeval en dus ‘ontvangen uit de handen van de godheid’. Maatschappelijk beschouwd zag hij geen probleem. Op het effect op eventuele nabestaanden ging hij niet in. Keizer wel: Juist door de verwevenheid die wij mensen hebben is de dood van een ander zo ingrijpend. Zeker als iemand er in eenzaamheid een einde aan maakt, zelfmoord. Onder zelfdoding verstaat Keizer het beëindigen van het eigen leven in contact met anderen. Waarmee we terecht komen bij euthanasie. Deze recent (2002) gelegaliseerde praktijk was aanvankelijk bedoeld voor terminaal zieken. Echter steeds meer groepen claimen in aanmerking te komen, zoals psychiatrisch patienten, mensen met dementie of stapeling van ouderdomsklachten. En nu ook degenen die hun leven als voltooid zien. Overigens moeten we ‘hellend vlak’ niet zien als afglijden naar een ethische ramp, maar beschouwen als nadenken over ons handelen. Ook autonomie wordt vaak verkeerd begrepen: Het houdt niet in losstaan van anderen, maar pas alles loslaten na lang door de geliefden te zijn vastgehouden. Dan enkele euthanasiecasus met oplopende moeilijkheidsgraad culminerend in een fraaie beschrijving van de moeilijkheid een niet-meer-wilsbekwame patient met dementie aan zijn einde te ‘helpen’. Ook komt op hilarische wijze het gesprek over het D66 wetsvoorstel ‘Voltooid leven’ aan de orde evenals de mogelijkheden het levenseinde zelf te regelen. Keizer reageert nuchter op artsen die het uitvoeren van euthanasie emotioneel zwaar vinden. Zelf slaapt hij er goed bij maar weet hij wel een indrukwekkende lijst angsten te presenteren. Enfin, onze dood blijft een heel punt…. Ook Hume ging er nuchter mee om: In Over zelfdoding noemt hij uit het leven stappen een daad die de Voorzienigheid niet in verwarring zal brengen en voor de maatschappij ook voordelen kan hebben. Een in onze ogen erg rationeel en wat eenzijdig betoog.

Commentaar

Voorzover uw referent zich een oordeel mag permitteren: Dit is een buitengewoon goed geschreven en onderhoudend boek. Het geeft goed weer in welke dilemma’s we inzake euthanasie / voltooid leven verzeild zijn geraakt. Opvallend weinig woorden wijdt Keizer aan vraag één van de redacteuren: Verwordt het recht op een zelfgekozen dood niet tot een plicht te doden? Want de te vrezen opmerking bij een ‘Voltooid levenwet’ lijkt me: ‘U bent nu zo oud en krakkemikkig en de zorg voor u wordt zo duur… heeft u gedacht aan hulp bij zelfdoding…?’ Ofwel moeten we vrezen voor verdere devaluatie van de hoogbejaarde?

Boek sterk aanbevolen!

Over de bron

Keizer B. Voltooid. Nieuw licht op een zelfgekozen dood. Boek op papier en electronisch beschikbaar. Uitgever Ambo/Anthos. ISBN 978 90 263 4114 4.

Deze bijdrage is onderdeel van e-pal - editie april 2018. Alle e-pal-artikelen staan hier.