Implementeren van een communicatieproces bij ernstige ziekte: wordt bijzonder nu normaal?

Samenvatting 

Het belang van spreken met ernstig zieke mensen over prognose, voorkeuren en doelen is groot. Het geeft minder lijden en de kans is groter dat aan de wensen, waarden en behoeften van de zieke wordt voldaan. De eerstelijnszorg is - met zijn continuïteit van zorg - de beste plek voor het gesprek, maar dat gesprek blijkt maar met 14% tot 35% van oudere volwassenen te worden gevoerd.  

Onvoldoende training van vaardigheden bij artsen, onzekerheid over het geven van een prognose en terughoudendheid bij de patiënt werken tegen, evenals tijdsgebrek bij professionals, het onvoldoende kunnen delen van elektronische patiëntendossiers en concurrerende prioriteiten.  

Methode 

In deze kwalitatieve studie werd de Serious Illness Care Program (SICP) gebruikt in een groot, academisch, eerstelijns gezondheidscentrum met mensen met kwalitatief en kwantitatief grote zorgbehoeften. 

De SICP is een kwaliteitsverbeterende interventie met een gestructureerde communicatiehandleiding, training en coaching van artsen, samen met systeemveranderingen. Zij leren geschikte patiënten te identificeren en hen voor te bereiden op gesprekken; ook leren zij gesprekken in een toegankelijk EPD-format te verslaan. Zes artsen, zes verpleegkundig coördinatoren en twee maatschappelijk werksters namen deel. Patiënten werden op drie manieren geselecteerd:  

• door het stellen van de surprise question 
• na een medisch event of het vaststellen van frailty (kwetsbaarheid)  
• doordat de patiënt of naaste het initiatief tot een gesprek nam 

Resultaten 

Verpleegkundigen spelen vaak een cruciale rol in het initiëren van gesprekken en bij het op de agenda van de arts zetten en houden ervan!  

De SICP-gids hielp goed bij het door patiënten benoemen van waarden en doelen. Na samenvatten van, en reflecteren op de inhoud van de gesprekken, konden er betere vervolgstappen voor het individu gemaakt worden. Niet altijd veranderde het beleid, maar er werd wel belangrijke informatie uitgewisseld.  

Na introductie van het SICP gingen zorgverleners meer proactief bedenken welke patiënten voordeel van een gesprek zouden kunnen hebben. Daarnaast bedachten ze strategieën waarmee ze het besprokene konden implementeren. Gesprekken over prognose waren soms moeilijk, konden niet altijd direct aangegaan worden, maar het in gesprek zijn met elkaar was al goed. 

Discussie 

SICP heeft in deze kleine opzet geleid tot verandering van persoonlijke attitudes en van werkstructuren en -routines:  

• Ten eerste bij het selecteren van patiënten voor een gesprek bij ernstige ziekte(n).  
• Ten tweede bij het voorbereiden van patiënten, hun naasten en zorgverleners op het gesprek, waarbij vervolgens aangesloten wordt bij de behoeften van de individuele patiënt. Het opvolgen van de patiënten en plannen van (multidisciplinaire, palliatieve) zorg voor de komende tijd vloeit daaruit voort.  

Een conclusie van het onderzoek kan zijn, dat het trainen en ondersteunen van alle zorgverleners rond ernstig zieken helpt in het werken aan een gezamenlijke missie. Een andere conclusie kan zijn, dat individuele betrokkenheid en verantwoordelijkheid van de zorgverlener, door de niet-rigide structuur die het SICP biedt, de onderlinge communicatie en samenwerking van zorgverleners vergroot en daarmee de patiënt ten goede komt.  

Commentaar 

Deze studie legt eigenlijk onze (on)bewuste onbekwaamheid bloot, maar geeft tegelijkertijd hoop. Het beschrijft het inzetten van een hulpmiddel, waarmee we vertrouwder kunnen worden met het ontdekken van de mens met ernstige (stapeling van) ziekte(n) en daar ook mee in gesprek durven gaan over relevante onderwerpen. Het kan gaan over de levensverwachting en onzekerheden daaromtrent, over medische behandelingen, maar vooral ook over wat er belangrijk is voor het individu. Zijn er nog wensen, verwachtingen of af te ronden zaken? Waar wil men naar toe als het slechter gaat?  

Tevens is het een pleidooi om goed met andere collega’s en disciplines samen te werken en daarbij de relevante informatie zorgvuldig over te dragen. Het lijkt veel werk, maar dat is niet zo: een gesloten cirkel voorkomt onduidelijkheden, verbindt en versoepelt de gang van zaken! Het kan echt een way of life worden en heb je het eenmaal ontdekt, dan blijf je het doen en zo kan een bijzondere verandering in communicatie normaal gaan worden. 

Over de publicatie

Paladino, J., et al (2021). Implementing Serious Illness Communication Processes in Primary Care: a Qualitative Study (niet openbaar). Amer J Hosp & Pall Med 38(5);459-466.  

 

Deze bijdrage is onderdeel van e-pal - editie november 2021. Alle e-pal-artikelen staan hier.