Geneesmiddelenvoorziening voor de laatste dagen. Hoe?

De mogelijkheid in de stervensfase ernstig te lijden onder klachten als pijn en stress is een verontrustende gedachte voor patiënten, naasten en behandelaars. Internationaal is het langzamerhand gebruikelijk anticiperend, parenteraal toe te dienen, medicatie voor te schrijven. Er wordt dan rekening gehouden met pijn, dyspnoe, misselijkheid en braken, onrust en reutelen. Niet alle stervende patiënten hebben deze geneesmiddelen nodig. 40% tot 54% blijft dan ook ongebruikt en wordt hopelijk teruggebracht naar de apotheek.

Problemen met anticperend voorschrijven

Aan anticiperend medicatie voorschrijven zitten verschillende kanten. Wanneer ga je daartoe over? Met name bij dementie, hartfalen en multimorbiditeit bij oude mensen is de duur van de palliatieve fase lastig voorspelbaar. Het voorschrijven van deze middelen kan zowel geruststellend als verontrustend zijn. Het stelt bijzondere eisen aan de manier waarop deze vaak gevaarlijke medicatie bewaard wordt. Goede communicatie over de toepassing is essentieel. Dat betreft dan instructie aan naasten en hulpverleners zoals verpleegkundigen, verzorgenden en waarnemend artsen. Nogal eens treedt de laatste fase zo snel in dat aan anticiperend voorschrijven niet toegekomen wordt.

Vier alternatieven

De schrijvers van dit artikel doen dan ook vier alternatieve suggesties: De eerste zouden dienstapotheken een set palliatieve medicatie in voorraad kunnen hebben. Ten tweede zouden ambulances of rapid responders hierbij ingeschakeld kunnen worden door ze te voorzien van een dergelijke set medicijnen. Ten derde kan noodmedicatie geleverd worden door GGD, verpleeghuizen of hospices. En tenslotte zouden de wetten zodanig veranderd kunnen worden dat medicatie, voorgeschreven aan de ene patiënt ook gebruikt mag worden voor een andere. Al deze manieren van geneesmiddelvoorziening zouden uiteraard goed geëvalueerd moeten worden maar ze bieden de mogelijkheid lijden beter te verzachten en verspilling te voorkomen.

Commentaar

Terecht vragen de schrijvers aandacht voor de beschikbaarheid van noodmedicatie in de stervensfase. Ieder palliatief team zou daaraan aandacht moeten besteden. Niet alleen door de beschikbaarheid goed te regelen maar ook door communicatie met de hulpverleners in het veld. Dat heeft ook het voordeel dat iedereen er weer eens over nadenkt.

Over de publicatie

Ben Bowers et al. (2023) “Is end-of-life anticipatory prescribing always enough?” BMJ 381 (2023): 1106.

Deze bijdrage is onderdeel van e-pal - editie augustus 2023. Alle e-pal-artikelen staan hier