De handventilator: ook bij zuurstoftherapie in te zetten tegen benauwdheid

Samenvatting

Inleiding/achtergrond

In 1987 is er voor het eerst geschreven over ‘ventilatortherapie’. Hierbij bleek een luchtstroom, rechtstreeks op het gezicht van de patiënt effectief de klachten van benauwdheid te verminderen. Er zijn verschillende hypotheses ontstaan waarom dit werkzaam zou kunnen zijn:

Het kan een duikreflex opwekken door receptoren op de huid te stimuleren in gebieden die geïnnerveerd worden door de nervus trigeminus. Deze stimulatie beïnvloedt het ademhalingsgevoel, wat mogelijk de centrale ademhalingsdrang vermindert.

Verhoogde luchtstroom die over het gezicht, het neusslijmvlies of de keelholte gaat, kan de ventilatie veranderen en de zuurstofinhalatie verhogen. De extra luchtstroom die door ventilatoren wordt gegenereerd lijkt echter wel verwaarloosbaar in vergelijking met het volume dat door zuurstoftherapie wordt geleverd.

Ventilatortherapie geeft een gevoel van afleiding en ontspanning, wat de sensorische aandacht met betrekking tot de centrale ademhaling verandert. 

Er zijn al meerdere onderzoeken gedaan met positieve resultaten, maar onderzoek bij patiënten met zuurstoftherapie vanwege respiratoir falen ontbrak nog. 

Opzet onderzoek/methoden

COPD-patiënten, opgenomen met een acute exacerbatie, een Dyspnea Exertion Scale score van ≥ 2 (“Ik raak buiten adem als ik in huis of op de afdeling in mijn eigen tempo loop”), respiratoir falen en noodzaak voor zuurstoftherapie werden geïncludeerd.
De experimentele groep (n=26) ontving de handventilator luchtstroom op het gelaat, de controlegroep (n=19) op de benen. De ventilator werd 10 minuten lang op een afstand van 10-15 cm gehouden. Naast fysieke metingen moesten de deelnemers voor en na de interventie een score aanwijzen op een VAS schaal van 100 mm (0 = geen dyspnoe, 100 meest ernstige dyspnoe). Een verschil van 10 mm werd vastgesteld als klinisch relevant.

Resultaten

In de experimentele groep was er een significant verschil in VAS-score voor en na de ventilator met een gemiddelde van 9,52 mm, zeven patiënten gaven een daling aan van > 10 mm. In de controlegroep was er gemiddeld een daling van 1,13 mm met maar één patiënt > 10 mm. De overige metingen (bloeddruk, pols, saturatie en huidtemperatuur) waren niet significant veranderd in beide groepen. 

Discussie

Ondanks dat de gemiddelde daling net niet de vooraf bedachte klinisch relevante 10 mm bereikte, geeft de uitslag wel een positief effect aan in de groep met ventilatorlucht op het gelaat. Dat het alleen de sensatie van benauwdheid en niet de fysieke parameters verandert komt overeen met de uitslagen van eerdere onderzoeken bij mensen zonder respiratoir falen en zuurstofbehandeling. 

Conclusie

Een luchtstroom van een handventilator op het gelaat verbetert significant de ervaren benauwdheid bij patiënten met respiratoir falen en zuurstoftherapie. Handventilatoren zijn goedkoop, gemakkelijk in te zetten en zonder bijkomende risico's. Dit maakt het een kosteneffectieve interventie. 

Commentaar

Tijdens mijn werk in het ziekenhuis hebben we vanuit het palliatief team in samenwerking met de longafdeling kleine, goede handventilators aangeschaft om uit te reiken aan palliatieve patiënten met benauwdheid. Klein, simpel en zinvol project! Overigens is het heel belangrijk dat de luchtstroom krachtig genoeg is. Dit is bij sommige goedkope handventilatoren niet altijd het geval. 

Floor Bols, specialist ouderengeneeskunde en palliatieve zorg

Yue D, et al. “Handheld fans for dyspnoea in respiratory failure: randomised controlled trial.” BMJ Supportive & Palliative Care Published Online first: 14 December 2024. https://doi.org/10.1136/spcare-2024-004922

Deze bijdrage is onderdeel van e-pal - editie maart 2025. Bekijk alle e-pal-artikelen.