Bert Ummelen (in memoriam)

Bert Ummelen was zowel een vriend als patiënt van me. Dat laatste wilde ik eigenlijk niet en ik raad ook ieder aan dat strikt te scheiden. Zolang we elkaar kennen heeft dit euvel opgespeeld en het zal voor iedere lezer een bekend dilemma zijn. Ideaal en praktijk; soms gaat het niet anders.

Dit biografisch begin is ook tekenend voor Bert als persoonlijkheid. Terug vanuit Amerika in Nederland waar een carrière als hoofdredacteur van de Gelderlander in het verschiet lag, kwam hij aan als een gewonde zwaan met een recente behandeling voor darm carcinoom en een dubieuze overlevingskans. Hij werd chef van opinie redactie van de Gelderlander en zo leerden we elkaar kennen. Ik was destijds vooral opiniërend actief in Trouw en dat sprak hem aan.    

Encyclopedische kennis  

Bert was zeer belezen en had een encyclopedische kennis op sociaal politiek vlak, met veel literaire belangstelling en hij kon deze gave ook schitterend kwijt in zijn schrijven. Hij was Louis Paul Boon-kenner en actief PvdA-lid. We scherpten onze opinies aan elkaar en konden het hartelijk oneens zijn, bijvoorbeeld over het doden van wilsonbekwame demente patiënten. Hij sprong mede in de bres om de palliatieve zorg-achterstand in de zorg te helpen vereffenen. Ook in zijn redactie-commentaar van de Gelderlander, dat destijds het niveau van een NRC-commentaar zeker evenaarde.  

Gezamenlijkheid  

Ons gezamenlijk project is het boekwerkje Wat nu, gids voor wie te maken krijgt met ongeneeslijke ziekte. Nog altijd verkrijgbaar en hoogst actueel, voortkomend vanuit een oud, socialistisch ideaal van zelfverheffing. Patiënt en familie de mogelijkheden geven geïnformeerd te zijn over goede zorg, zodat het heft ook in eigen hand genomen kan worden om goede palliatieve zorg te verkrijgen.  

Een ander project wat we vijf jaar hebben voortgezet is het HOLOS Bulletin, opgegaan in e-pal. Daarin probeerden we de gezamenlijkheid te zoeken en het in onze ogen te beperkt ingevuld concept van palliatieve zorg te verbreden naar een meer holistisch concept met inclusie van het begrip kwetsbaarheid binnen de geriatrie. Aandacht voor complexe problematiek waar diagnostisch denken in een heel ander daglicht komt te staan. Het werd sterk gesteund door Marcel Olde Rikkert en Yvonne Engels. Betreurenswaardig dat ons streven om Palliactief te bewegen gezamenlijk op te trekken niet slaagde. e-pal heeft, hoop ik, wel dat toekomstperspectief.  

Eigen regie 

Bert, de ijzersterke man van Bildung en zelfverheffing, was een sterke voorstander van ‘in eigen regie’. Daar hebben we langdurige gesprekken over gevoerd en het is een wonderlijk verloop wat zich ontvouwde. Zijn gerichtheid op de dood en wijze waarop, verdwenen uit beeld door zijn laatste project wat vlak voor zijn overlijden uitmondde in de uitgave van Melancholia uitgegeven door boekhandel Roelandts te Nijmegen. Het zijn korte, mooi geïllustreerde verhalen vanuit een steeds wisselend perspectief. Anderen (onder andere Volkskrant) en Paul van Tongeren schreven er recensies over: ‘de lezer wordt vergast op mooie observaties, herkenbare mijmeringen, grappige ontmoetingen en verassende ontwikkelingen. Maar al die afleiding neemt het memento mori niet weg, het geeft er alleen de glimlach bij van een mooie melancholie.’ Het boek is te koop bij onder andere bol.com. 

Deze bijdrage is onderdeel van e-pal - editie november 2021. Alle e-pal-artikelen staan hier.