Neem piekeren serieus - interview met verpleegkundige Joyce Ruben

Elke zorgverlener komt het weleens tegen: een patiënt die aan het piekeren is. Ook Joyce Ruben, geriatrie verpleegkundige, komt het op de verpleegafdeling geriatrie van het Radboudumc in Nijmegen regelmatig tegen. Daarom besloot ze tijdens haar opleiding palliatieve zorg voor de module communicatie en psychosociale zorg dit onderwerp te onderzoeken. We spreken Joyce op de redactie van Palliaweb. 

Nachtdienst

‘Ik werk zelf veel avond- en nachtdiensten en dan merkte ik vaak dat mensen wakker lagen door het piekeren. Het merendeel van de mensen die op onze afdeling verblijft wordt acuut opgenomen. Het kan gepaard gaan met een levensgebeurtenis, een groot verandermoment in iemands leven. Bijvoorbeeld een nieuwe ziekte of verlies van een functie zoals lopen’, legt Joyce uit. Op dat moment gaan mensen weer of meer piekeren. 

Wat is het?

Maar wat is piekeren volgens Joyce? ‘Piekeren is een eindeloze reeks gedachten die maar door je hoofd blijven gaan. Dat eindeloos malen kan leiden tot rusteloosheid, slaapproblemen en een slechte concentratie.’ Volgens het onderzoek van Joyce komt piekeren in de nacht vaker voor, mogelijk omdat de patiënt dan minder afleiding van familie en zorgverleners krijgt. 

En dat piekeren kan voor de dienstdoende verpleegkundige een uitdaging zijn. Want het is lastig om het piekeren te stoppen bij een patiënt, helemaal als het een drukke nacht is. Maar als er niet op het piekeren geacteerd wordt, kan het ergere klachten veroorzaken. ‘Vandaar dat ik aan de slag ben gegaan met interventies die je als verpleegkundige kunt inzetten om het piekeren van een patiënt te verminderen. Het helpt mijn patiënt als hij of zij goed slaapt, want dan gaat het morgen ook beter.’

Onderzoek

Voor haar onderzoek dook Joyce in de literatuur om meer over piekeren in de palliatieve zorg op te zoeken maar dat bleek nog best lastig. Joyce was verrast: ‘Je vindt veel over angst, depressie en slaapstoornissen maar weinig over piekeren. Piekeren kan een voorstadium zijn, dus als we piekeren kunnen stoppen kunnen we wellicht ergere klachten voorkomen.’ Door zo met het onderwerp bezig te zijn, werd Joyce ook bewuster wat zij als verpleegkundige zou kunnen inzetten. 

Interventies 

Zo beschreef Joyce in haar verslag meerdere mogelijke interventies. Ze zijn in te delen in voorlichting, gespreksvoering, nachtrust en overig. De interventies waren variërend van direct in te zetten, interventies die meer tijd kosten en interventies waarbij familie, mantelzorgers en andere zorgverleners betrokken moeten worden.  De interventies zijn volgens haar ‘trial and error’ – proberen wat werkt. 

‘Door stil te staan bij het onderwerp piekeren ben ik het ook meer serieus gaan nemen in mijn werk’ legt Joyce uit. Piekeren is volgens haar niet iets wat er maar bij hoort. ‘Bij een van mijn patiënten die ’s nachts veel piekerde, zorgde ik ’s avonds voor het slapen gaan voor een kruik in bed. Dat deed ze thuis ook altijd en zorgde direct voor een gemoedelijke omgeving en persoonlijke zorg. Het wil niet zeggen dat een kruik al het piekeren stopte, maar ze startte de nacht al een stuk rustiger.’ Aandacht van de slaaphygiëne zoals gebruikelijke rituelen voor het slapengaan is dan ook één van de interventies die direct in te zetten zijn. 

Aandacht

Volgens Joyce hoeft aandacht voor piekeren niet altijd lang te duren. ‘Als ik de tijd heb, ga ik bij iemand zitten. Er fysiek zijn en aandacht hebben voor de oorzaak van het piekeren. Maar soms zei ik ook alleen “het is ook wel heel wat”. Dan was er een opening om te praten over wat de patiënt ’s nachts bezig hield. Dat even stil staan bij het piekeren, kan echt helpen en zorgen dat iemand weer rustig kan slapen. Het is volgens Joyce belangrijk dat je altijd kijkt naar de patiënt, en per persoon kijkt wat wel of niet werkt. Volgens Joyce is de reflex soms om direct de arts te bellen voor medicatie. Maar dat hoeft niet altijd. ‘Het geeft ook veel voldoening om een patiënt die piekert samen te helpen. Dat maakt ons vak als verpleegkundige juist zo mooi.’ 

Joyce rondt dit jaar haar opleiding als palliatieve zorg verpleegkundige af. Na haar opleiding hoopt ze op een meer coachende rol op de afdeling. ‘Daar ben ik ook al voor gevraagd. Ook voor nieuwe zorgverleners op onze afdeling, zoals bijvoorbeeld de AIOS en ANIOS.’ Ook spart Joyce regelmatig met het palliatief team bij haar in het ziekenhuis. ‘Later zou ik misschien volledig de palliatieve zorg in willen, wellicht bij consultenteam bij een huisartsenpraktijk. Maar nu eerst mijn opleiding afronden en weer een paar jaar aan het werk.’

Download het verslag

Wil je meer weten over piekeren in de palliatieve zorg en de interventies die in te zetten zijn? Hier download je het adviesverslag Piekeren van Joyce Ruben.