Hulpmiddelen voor effectieve communicatie

Wanneer patiënten tijdens een slechtnieuwsgesprek te horen krijgen dat zij ongeneeslijk zie zijn, is een grote behoefte aan emotionele ondersteuning. Om écht patiëntgerichte zorg mogelijk te maken, zouden artsen al in een eerder stadium met patiënten het gesprek moeten aangaan over wat voor de patiënt belangrijk is in het resterende leven en welke beslissingen over de behandeling daarbij horen.

Effectieve communicatie op basis van goede informatie is het startpunt van de gezamenlijke besluitvorming en proactieve zorgplanning. In de wet op de Geneeskundige Behandelovereenkomst (WGBO) is geregeld dat de zorgverlener verplicht is de patiënt goed te informeren. In de praktijk van de spreekkamer is dat echter een complex proces dat vaardigheden en zorgvuldigheid vraagt. Verwachtingen en doelen die de arts van de behandeling heeft komen niet altijd overeen met de verwachtingen en doelen die de patiënt heeft. Patiënt en arts kunnen elkaar helpen wanneer zij zich beide op eenzelfde manier voorbereiden op de gesprekken.

Effectieve communicatie bevat elementen die de zorgverlener tijdens complexe gesprekken helpt om goede palliatieve zorg te verlenen, zoals beschreven in het Kwaliteitskader palliatieve zorg Nederland. Om dit te realiseren dient de zorgverlener te beschikken over:

• Empathisch vermogen en 
• Specifieke communicatietechnieken waaronder: 
  • de manier van vragen stellen
  • actief en reflectief luisteren
  • omgaan met functionele en bewogen stiltes
  • verbale en non -verbale communicatie.

Verwachtingen en doelen van de arts bij de behandeling komen niet altijd overeen met de verwachtingen en doelen die de patiënt heeft. Patiënt en arts kunnen elkaar helpen wanneer zij zich beide op eenzelfde manier voorbereiden op de gesprekken. Trainingen gericht op communicatievaardigheden lijken effectief te zijn om de zorgverlener te voorzien van de juiste handreikingen om een complex gesprek te voeren met de patiënt en diens naaste met aandacht voor waarden, wensen en behoeften.

Informatievoorziening over prognose

Informatie over prognose is belangrijk bij het maken van behandelbeslissingen, maar het blijft voor artsen een uitdaging om de prognose te bespreken met patiënten. Dit komt deels door het feit dat het inschatten van de levensverwachting van een patiënt moeilijk is.

Lees ook het interview met André (63) met COPD 'Zo'n gesprek met je arts geeft enorm veel rust'

Een hulpmiddel dat zorgverleners alert kan maken op vooruit denken en plannen is de zogenaamde surprise question: ‘Zou het mij verbazen als deze patiënt binnen een jaar zou overlijden?’ Bij een ontkennend antwoord dient de zorg nadrukkelijker gericht te worden op kwaliteit van leven en proactieve zorgplanning.

De eerste resultaten van de eQuiPe-studie laten zien dat de ervaren prognostische informatie varieert tussen mensen. Daarnaast geeft ongeveer een derde van patiënten met uitgezaaide kanker aan geen idee te hebben van hun prognose, terwijl een derde van hen aan geeft hier wel meer informatie over te willen ontvangen. Toch geeft ook ruim 10% van de patiënten met uitgezaaide kanker aan de prognose niet te willen weten.